Kaleler rahatlık için değil savunma için inşa edildi. İçlerinde konuşlanmış askerler için rahat evlerden ziyade kışlalardı. Bununla birlikte Orta Çağ'ı kapsayan beş yüz yılı boyunca görece barış dönemleri de yaşandı. Böyle zamanlarda, zengin kale sahipleri asker yerine çok sayıda hizmetçi çalıştırmaya başladılar. Yerlere saz döşeyip duvarlara kumaş halılar asarak soğuk, rutubetli şato odalarını daha konforlu hale getirdiler.
Şaşırtıcı ki ev hizmetçiliği bir köyde topraksız işçi (serf) olarak çalışmaktan bir adım ötede kabul ediliyordu. Bir kale görevlisinin işi fiziksel olarak zorluydu, ama en azından bu işçiler besleniyor ve giydiriliyordu ve başlarının üstünde çatıları vardı. Köylerde hasadın güvenilmezliği ve temiz su bulunmaması, hastalık ve yetersiz beslenme tarım yaşamını rahatsız edici ve kısa kılıyordu.
Orta Çağ'da kimler kalede yaşıyordu?
Orta Çağ genel olarak Norman yönetiminin sonu (11. yüzyıl) ile Tudor hanedanının başlangıcı (15. yüzyıl) kabul edilir. İlk kaleler Normanlar tarafından yapıldı. Kalelerin büyük çağı neredeyse 1000 yıl önce başladı ve yaklaşık 500 yıl sürdü. Bu dönemde yaşam feodal bir sistem tarafından yönetiliyordu. Askeri güvenlik karşılığında toplumun her katmanının bir üst katmana borçlu olduğu katı bir sınıf sistemi vardı.
Soylulara, savaş zamanlarında milis yetiştirme karşılığında hükümdar tarafından toprak ve destek verildi. Kiracı çiftçiler, işgal durumunda çıkarlarını savunması karşılığında toprak sahibi lorddan kiraladıkları topraklarda mahsul yetiştirdiler. Soylular kendileriyle birlikte yaşayan hizmetçilerden oluşan bir şatoya veya kaleye sahipti. Ayrıca sur içinde konuşlanmış asker taburları da vardı. Çiftçiler ve diğer köylüler, kaleyi çevreleyen arazide yaşardı ancak yerleşime saldırı olursa güçlü duvarlara girebilirlerdi.
Örneğin, Britanya'da ortalama büyüklükte bir kale için lordun ailesinin yanında yaklaşık 100-150 kişi yaşadı. Bunlar arasında aşçılar ve bahçıvanlar, seyisler ve atlılar gibi hizmetçiler ve ayrıca kalenin mali durumunu yönetmek için eğitimli (okuma ve yazma bilen) çalışanlar olurdu.
Orta Çağ kaleleri ne kadar temizdi?
Kaleleri temiz tutmak çok zordu. Akan su yoktu, bu yüzden basit yıkama işleri bile bir kuyudan veya dereden bir sürü kova su taşımak anlamına geliyordu. Çok az insan düzenli olarak banyo yapabilme lüksüne sahipti; toplum kokulara ve kire karşı daha ılımlıydı. Yerler genellikle tatlı kokulu saman ve çimenlerle kaplıydı. Böylece kirle dolduğunda süpürülebilir ve değiştirilebilirdi. Aynı zamanda diğer, daha nahoş kokuları maskeleme avantajına da sahipti. Duvarlar, soğuk taş işçiliğini örtmek ve odaları daha sıcak ve daha sade hale getirmek için genellikle duvar halılarıyla kaplandı.
Peki kaleler küfle nasıl mücadele etti? Küf, böcekler, haşarat ve hastalık, Orta Çağ'da günlük yaşamın parçasıydı. Tatlı su değerliydi ve henüz iyi bir dezenfektan keşfedilmemişti. Yemeğinizde biraz küf yemek veya küflü duvarlı odalarda uyumak, yemek için yeterli yiyecek bulmak veya kurtlar gibi aç vahşi hayvanlarla savaşmaya kıyasla küçük sorunlardı. Orta Çağ'da insanlar kısa hayatlar yaşadılar; 40 yaşına geldiyseniz yaşlı kabul edilirdiniz.
Neden camlı pencereleri yoktu?
Çok az doğal ışık alan kalelerin içi karanlıktı. Cam son derece pahalıydı ve 17. yüzyıla kadar büyük miktarlarda üretilmedi. Duvarlarda ışık için açılan boşluklar çok küçük olmalıydı yoksa çok fazla rüzgar ve cereyanlı hava girmesine neden olurdu. Bir kalenin savunma kulelerinde pencereler yerine dar yarıklar bulunurdu. Bunlar, okçuların düşmana ok atmasını sağlamanın yanı sıra ışığın içeri girmesi gibi ikili bir amaca sahipti. Aslında çoğu kalede kalıcı olarak yaşanmazdı.
Bir Orta Çağ kalesinde yaşamanın başka sorunları da vardı, bunlardan en önemlisi kanalizasyon veya sifonlu tuvalet olmamasıydı. Genellikle kaleyi çevreleyen hendek kanalizasyon olarak kullanılıyordu. Hem hendek hem de kale hızla pis kokulu ve kirli hale gelirdi. İngiltere kralları ve kraliçelerinin, kötü kokuların birikmesi nedeniyle kalelerde 8 haftadan fazla kalmadıkları söylenir. Yılın kalan 10 ayı kale (asgari güvenlik dışında) terk edilerek doğanın temizliğine bırakılırdı. Ancak kraliyet ailesi ikamet ederken, duvarlara ve zeminlere kalın duvar halılar asılırdı. Bunlar yeri çok daha sıcak hissettirdi ve havadaki nemin çoğunu emerdi. Büyük şömine alevleri ve birçok insan ortalıkta dolanırken şatolarda birkaç haftalığına yaşamak oldukça rahatlatıcı gelirdi.
Kaleler nasıl inşa edildi?
Bir Orta Çağ kalesinin asıl amacı savunmaydı. Askeri saldırılara dayanacak kadar güçlü inşa edilmiş bir şatoydu. Olası saldırılar yangın, ateşli silah, patlama ve hatta kale duvarlarının altındaki tünellerden olabilirdi. Bu tür riskleri en aza indirgemek için kaleler çevredeki kırsal alanı geniş (360 derece) görecek şekilde yapıldı. Kaleler, düşmanların görünmeden yaklaşmasını ve sakinlerini şaşırtmasını önlemek için stratejik noktalara kuruldu. İnşaat malzemelerinin taşınması zor ve pahalıydı, bu nedenle inşaatlarda yerel olarak bulunan kaynaklar kullanıldı. Her ahşap yapı uzun zaman içinde çürüyeceğinden bugün kalan kaleler civar taşlardan yapılmadır.
Çoğu kale tepelerin üzerine veya doğal limanlara bakan bir yere inşa edildi. Bu konumlar şiddetli rüzgarlar ve şiddetli yağmur gibi aşırı hava koşullarından muzdarip oldu. Sonuç, kalelerin genellikle soğuk ve nemli olmasıydı. Orta Çağ inşaatçıları, duvarları ve zeminleri neme dayanıklı yapmanın yararını anlamadılar. Birçok kale, savunma için hendek veya doğal su yolları ile çevrilidir. Bu yüzden kaleler hem duvarlardan içeri giren nemden hem de toprak zeminlerden yükselen nemden muzdaripti.
Orta Çağ kaleleri cam icat edilmeden önce inşa edildi. Kale sakinlerinin odalarına doğal ışık girmesi için duvarlarda açıklığa ihtiyaçları vardı. Aydınlatma kaynağı olarak don yağı mumları kullandılar, ancak bunların yapılması pahalıydı ve nispeten az ışık veriyordu. Doğal ışık ücretsizdir. Ancak cam olmadan duvarda açıklık bırakmak cereyan yapar ve ayrıca güvenlik riski oluşturur. Kale inşaatçıları surlara dar açıklıklar koyarak güvenlik risklerini en aza indirdi ve mevcut gün ışığını en üst düzeye çıkardı.
Kalelerin inşa süresi neydi?
Kaleler devasa yapılardır ve tamamlanmaları 5 yıldan yüzlerce yıla kadar sürebilir. İlk olarak amaçlanan yapı için bir yer seçilecek ve hazırlanacaktır. Alanı daha uygun hale getirmek için zeminin düzenlenmesi ve ağaçların ve kayaların kaldırılması gerekebilir. Daha sonra taş ve kereste gibi yapı malzemeleri sahaya taşınır.
Kaleler savunma yapılarıdır ve dayanıklı malzemelerden yapılmalıdır. Demiryolu ve elektrik henüz icat edilmemişti, bu yüzden her şeyin kaleye elle veya beygir gücü kullanılarak taşınması gerekiyordu. Yeterli yapı malzemesi elde etmek yavaş bir süreçti. Bina operasyonları bazen siyasi veya askeri nedenlerle kesintiye uğrardı. Savaşta olan bir ülke erkekleri orduya alacağından herhangi bir kale inşası daha barışçıl zamanlarda devam etmek üzere durma noktasına gelir.
