Dinozorların çağını keşfedin. Tarih öncesi dünyanın nasıl olduğunu ve dinozorların Triyas Dönemi'nde ilk ortaya çıkışı ile Kretase Dönemi'nin sonundaki kitlesel yok oluş arasında yaşananlara göz atalım. Kuş olmayan dinozorlar yaklaşık 245 ila 66 milyon yıl önceki Mezozoik Çağ olarak bilinen bir zamanda yaşadılar. İlk modern insan Homo sapiens'in ortaya çıkmasından milyonlarca yıl öncesiydi.
Bilim insanları Mezozoik Çağ'ı üç döneme ayırıyor: Triyas, Jura ve Kretase. Bu çağda kara yavaş yavaş tek bir büyük kıtadan (Pangea) daha küçük kıtalara bölündü. İklim ve bitki örtüsünde yaşanan değişiklikler dinozorların evrimini etkiledi.
Triyas Dönemi (252 ila 201 milyon yıl önce)
Dinozorlar ilk olarak yaklaşık 245 milyon yıl önceki Triyas Dönemi'nde ortaya çıkmıştır. Triyas Dönemi'ndeki tüm kıtalar Pangea adı verilen tek bir kara kütlesiydi. Farklı alanlarda bulunan hayvanlar veya bitkiler arasındaki farklılıklar küçüktü.
İklim nispeten sıcak ve kuraktı ve toprakların çoğu büyük çöllerle kaplıydı. Kutuplarda ise buzullar yoktu.
Dinozor olarak bilinen sürüngenler ilk olarak bu ortamda evrimleştiler. Sürüngenler sıcak iklimde gelişmeye eğilimlidir çünkü örneğin derileri memeli derisinden daha az gözeneklidir, böylece sıcakta daha az su kaybederler. Sürüngenlerin böbreği de su tasarrufu konusunda daha iyidir.
Coelophysis diğer Geç Triyas dinozorları gibi Triyas Dönemi'nin sonunda yaşadı. Triyas'ın sonlarına doğru yaşanan depremler ve büyük volkanik patlamalar Pangea'nın yavaş yavaş ikiye ayrılmaya başlamasına neden oldu. Kuzey Atlantik Okyanusu böyle doğdu.
Jura Dönemi (201 ila 145 milyon yıl önce)
Yemyeşil bitki örtüleri Jura Dönemi'nde ortaya çıktı ve bitki yiyen dinozorlara bol miktarda yiyecek sağladı.
Triyas Dönemi'nin sonunda nedenleri hala tartışılan bir kitlesel yok oluş yaşandı. Birçok büyük kara hayvanı yok oldu ancak dinozorlar yaşadı ve çok çeşitli biçimlere dönüşme ve sayılarını artırma şansı elde ettiler.
Tek kara kütlesi Pangea ikiye bölünerek kuzeyde Lavraysa ve güneyde Gondvana kıtaları oluştu. Bu ayrılmaya rağmen fosil kayıtlarındaki benzerlikler Jura'nın başında iki kıta arasında bazı kara bağlantıları olduğunu gösterir. Bu bölgeler daha sonraki dönemlerde daha ayrık hale geldi.
Sıcaklıklar hafifçe düştü ancak atmosferdeki daha yüksek karbondioksit miktarı nedeniyle hava günümüzden sıcaktı. Kara kütleleri arasında ortaya çıkan geniş denizlerin sonucunda yağışlar arttı.
Bu değişiklikler eğrelti otu ve atkuyruğu gibi bitkilerin geniş alanlarda büyümesine olanak sağladı. Bu bitki örtüsünün bir kısmı bugün çıkardığımız fosil yakıtlara dönüştü. Diğer yerlerde sekoya ve arokarya gibi uzun kozalaklı ağaçlardan oluşan ormanlar vardı.
Büyük sauropod dinozoru Diplodocus Jura Dönemi'nde yaşadı.
Bollaşan bitkiler Apatosaurus, Diplodocus ve Brachiosaurus gibi bitki yiyen devasa sauropodların evrimleşmesini sağladı. Bu dinozorlar Dünya'da yaşamış en büyük hayvanlar arasındadır. Jura'nın sonunda bu dinozor sürüleri toprakların hakimi oldu. Sauropodlar Kretase'de daha da büyüdüler.
Kretase Dönemi (145 ila 66 milyon yıl önce)
Kretase sırasında topraklar bugün bildiğimiz bazı kıtalara ayrıldı. Dinozorlar birbirinden bağımsız yerlerde evrimleşmeye başlayarak daha çeşitli hale geldiler.
Diğer organizma grupları da çeşitlendi. İlk yılanların yanı sıra ilk çiçekli bitkiler bu dönemde ortaya çıktı. Arılar gibi çiçekli bitkilerin yayılımını artıran çeşitli böcekler ortaya çıktı. Bu zaman ait memeliler arasında ağaca tırmananlar, yerde yaşayanlar ve hatta küçük dinozorları avlayan yırtıcılar vardır.
Deniz seviyeleri Kretase Dönemi'nde bir yükselip bir düştü. En yüksek noktasında kıtaları bugün bildiğimiz haline ayıran birçok sığ deniz vardı. Örneğin, Avrupa birçok küçük adadan oluşuyordu.
Biliyor musunuz?
Tek hücreli algler öldüğünde iskeletleri bu deniz tabanlarına düşerek dipte kalın tortu tabakaları oluşturdu. Bugün kullandığımız çoğu tebeşir bu şekilde oluştu. Öyle ki Kretase sözcüğü Latince tebeşir anlamına gelen "creta" sözcüğünden gelir.
Bazıları kuşlara dönüşen teropod dinozorları hariç tüm dinozorlar Kretase Dönemi'nin sonunda yok oldu. Kanıtlar göktaşının ana neden olduğunu gösterir. Büyük ölçekli iklim değişikliğine neden olan volkanik patlamalar da dinozorların yok oluşunda etkili olmuş olabilir. Milyonlarca yıl boyunca Dünya ikliminde kademeli değişikliklere neden oldular.
