1936'da İspanya İç Savaşı'nı kışkırtan devrimci hareketler 20. yüzyılda Batı Avrupa'da şiddetli bir kolektivist devrim yarattı. Ancak bu devrimin tek galibi dönemin en başarılı karşı-devrimci lideri Francisco Franco oldu. İspanya tarihindeki ilk istikrarlı diktatörlüğü yarattı, II. Dünya Savaşı'ndan sağ çıktı ve doğal nedenlerden 1975'te ölene dek 36 yıl başta kaldı. Francisco Franco ülkesine kanlı bir sosyoekonomik değişim getirdi. Liberal Frankocular onun ölümünden sonra ülkeyi demokratik anayasal monarşiye geçirdi. Franco, 2000 yılı aşan İspanyol tarihindeki en güçlü kişiliktir, çünkü geleneksel kurumlar altındaki hiçbir kral, bu 20. yıl diktatörünün kaynaklarına sahip değildi.
Francisco Franco'nun ilk yılları
Franco, 4 Aralık 1892'de Galiçya'nın kuzeybatı eyaletindeki El Ferrol'da bir donanma ailesinde doğdu. 14 yaşında askeriyenin Toledo Piyade Akademisine girdi ve 17 yaşında ikinci teğmen rütbesini kazandı. Kısa boyu ve narin sesi nedeniyle kendisine küçümseyici anlamda "Franquito" denildi. Fas'a gönderilmek istendi, orada yaralandı ancak aynı zamanda savaş alanında seçkin olduğunu gösterdi.
Carmen Polo ile evlendi ve 1926'da 33 yaşında general oldu. Avrupa'da bu rütbeye ulaşan en genç kişiydi. 1934'te Asturias'ın kuzeyindeki devrimci madenci grevinin bastırılmasına Madrid'den öncülük etti.
1936'da Franco demokratik olarak seçilmiş sol hükümete karşı başlatılan askeri isyanın liderlerinden biriydi. İspanya İç Savaşı'na giden yoldu. Almanya'dan Adolf Hitler ve İtalya'dan Benito Mussolini'nin yardımıyla 1939'da Franco'nun Milliyetçi birlikleri Cumhuriyetçi direnişi bastırarak tüm İspanya'yı işgal etti.
Zafer ve diktatörlük
İspanya İç Savaşı 18 Temmuz 1936'da General Franco ve sömürgeci Afrika Ordusu'ndan diğer İspanyol subaylarının demokratik olarak seçilmiş Halk Cephesi hükümetine karşı başarısız bir sağcı askeri darbe düzenlemesiyle başladı.
Darbe girişimine yanıt olarak cumhuriyete sadık güçler ve halk milisleri savunmaya geçti. Buna karşılık Nazi Almanyası ve Faşist İtalya, Afrika Ordusu'nu Fas'taki İspanyol himayesinden İspanya anakarasına hava yoluyla göndererek savaşan subayların yardımına getirdi.
Sonraki üç yıllık İç Savaş'ta 1914 öncesi düzeni korumak isteyenlerle sosyal ve politik değişimi savunanlar karşı karşıya getirdi. O zamanki faşizm ve anti-faşizm arasındaki ideolojik mücadeleden fazlası olan İspanya İç Savaşı'nda cinsiyet ve din gibi çağın toplumsal sorunları öne çıkarıldı.
Franco Milliyetçilerin Cumhuriyetçileri yendiği, ülkeyi harabeye çevirdiği ve yüz binlerce kişinin yas tuttuğu 1936-39 İspanya İç Savaşı'ndan sonra iktidara geldi.
Bombalarla baskı
Savaş sırasında Franco'nun sözde Milliyetçi güçleri sivil nüfusu havadan bombalayarak sistematik bir imha girişimi başlattı. Guernica'da tahliye edilenlere saldırırken, Malaga-Almería Yolu Katliamı ve öğretmenlerin, aydınların ve siyasi muhaliflerin yerinde infazlarını gerçekleştirdi. İç Savaş'ın sonunda çatışmalar sonucunda 350.000 İspanyol öldü ve 500.000 kişi ülkeden kaçtı.
Francisco Franco'nun sonrasında sürdürdüğü diktatörlük de aynı derecede acımasızdı. "El Caudillo" (Lider) unvanı verilen Franco siyasi muhaliflere zulmetti, İspanya'nın Bask ve Katalan bölgelerinin kültürünü ve dilini bastırdı, medyayı kınadı ve kendi kendine yetmeye çalışan gaddar bir hükümet kurdu.
1940 ve 1942 yılları arasında siyasi baskı, açlık ve hastalıktan 200.000 İspanyol öldü. Sürgünde yaşayan İspanyollar bile Franco'nun elinde acı çekiyordu. Örneğin, II. Dünya Savaşı sırasında, Frankocu yetkililer, işgal altındaki Fransa'daki 10.000 İspanyol savaş esirini Avusturya'daki Nazi toplama kamplarına göndermiştir.
36 yıllık diktatörlüğünde Francisco Franco imzası haline gelen siyasi şiddetini asla bırakmadı. Ancak bu vahşet 1950'lerden başlayarak reforma yol açtı. Ortaya çıkan Soğuk Savaş düzeninde stratejik konum oluşturma hedefiyle Franco anti-komünist kimliği öne çıkardı, ekonomiyi liberalleştirdi ve sınırlı sosyal ve politik reformlar başlattı.
Aynı dönemde üç milyon İspanyol kırsal güneyden endüstriyel kuzeye göç etti ve burada savaş sonrası yaşamın baskıcı bağlarını kırıp şehirlerde ve fabrikalarda yeni ilişkiler kurdu. Yukarıdan gelen bu reformlar ile aşağıdan gelen sosyal değişimin Franco'nun ölümünden sonraki siyasi rüzgarın temelini attığı düşünülür.
ABD bağları ve ölümü
1939'da savaşın sona ermesinden sonraki 5 yıl içinde, Franco ve onun Roma Katolik Kilisesi tarafından desteklenen sağcı rejimi on binlerce Cumhuriyetçi mahkumu idam ettirdi. Franco ülkeyi II. Dünya Savaşı'ndan uzak tutmayı başardı, ancak Adolf Hitler'in Mihver'ine gösterdiği eğilimi ileride galip Müttefikler tarafından dışlanmasına yol açacaktı.
1947'de hükümeti yeniden düzenleyerek İspanya'yı monarşi kıldı, kendisini ömür boyu devletin başı ve halefi olarak seçtiği herkesi kral ilan eden bir veraset yasası çıkardı.
Soğuk Savaş yıllarında anti-komünist Franco'nun İspanya'da askeri üsler açan ABD ile ilişkileri düzeldi. 1955'te Birleşmiş Milletler'e kabul edildi. Uluslararası camiada düşmanca görüşlere maruz kalan Franco, asla yurtdışına çıkmadı. Eşi ve kızıyla birlikte Madrid'in Pardo Sarayı'ndaki konutunda sessiz yaşam sürdü.
1969'da Franco, halefi olarak Prens Juan Carlos'u seçti. Juan Carlos daha sonra "Franco, Frankoculuğun kendisinden sonra yaşamayacağını biliyordu," diyecekti.
Uluslararası protestolara rağmen Eylül 1975'te bir idam mangası Franco'nun diktatörlüğü sırasında ölüm cezasına çarptırılmış son altı kişiyi daha idam etti. 20 Kasım 1975'te Franco uzun süreli bir hastalığın ardından 83 yaşında öldü. 36 yıllık diktatörlüğü Avrupa'nın en uzun diktatörlüklerinden biri oldu (1939-1975). Juan Carlos iki gün sonra kral ilan edildi.
