Akıllı telefonun doğuşuna yol açan taşınabilir ses devrimi 1950'lere kadar uzanır. Günümüzün dijital ve akış teknolojisi sayesinde, milyonlarca insan müzik, sesli kitap ve podcast dinleyerek dolaşabiliyor. Ancak, taşınabilir sesin geçmişi aslında 1950'lerden başlar. Elbette 70 yıl önceki cihazlar bugün kullandığımızdan çok farklı görünüyor ve ses veriyordu. 1950'ler ve 2000'ler arasında taşınabilir müzik çalarların nasıl geliştiğine göz atalım.
Her şey transistörlü radyo ile başladı
Radyo 1920'lerin sonlarında popülerlik kazanmaya başladı. 1947'de transistörün icadı, daha küçük, taşınabilir pille çalışan radyolara pazar yarattı. 1954'te piyasaya sürülen ilk transistörlü radyo, iki şirketin eseriydi: Texas Instruments tasarladı ve Regency Division of Industrial Development Engineering Associates (I.D.E.A.) üretti. Transistörlü radyo o kadar eşsiz bir icattı ki, vasat ses kalitesine rağmen ilk yıl "Regency TR-1" adıyla yaklaşık 100.000 adet satıldı.
Raytheon 1955'te daha iyi bir transistörlü radyo yapınca diğer büyük üreticiler de pazarı kendi ürünleriyle doldurdular. Artan bu rekabetle birlikte Texas Instruments, TR-1'in pazarlamasını durdurdu ve dikkatini ticari kullanım için daha karlı cihazlara çevirdi. ABD pazarına girme fırsatını gören küçük bir Japon teyp üreticisi, beş transistör içeren bir transistörlü radyo versiyonunun üretimine başladı. Ona TR-55 dedi. Ancak şirketin bir sorunu vardı: Kurumsal adı olan "Tokyo Tsushin Kogyo" batı için kulağa sert geliyordu. "Sonus" (Latince ses) kelimesini kullanarak ve "y" ekleyerek yeni bir isim yarattılar. "Sony Corporation" böyle doğdu. TR-55, TR-63'ün öncüsüydü – o kadar küçük bir transistörlü radyoydu ki, "cep boyutunda" denilen ilk radyoydu.
Transistörlü radyo başlangıçta yetişkinler için tasarlanmış olsa da, gençlerin ilgisini hızla çekti ve AM radyo istasyonlarında çalınan yeni bir tür müziğin popülerliğini artırdı: "Rock 'n' roll."
Kaset sahneye çıkıyor
1950'lerde manyetik bant, ses kaydı için standart ortamdı. Müzik geliştikçe prodüksiyon ve kayıt teknikleri de gelişti. Bu çağda sıkıştırıcılar ve yankılayıcılar gibi teknolojiler aracılığıyla ses kaydında önemli geliştirmeler gerçekleşti.
1960'larda bir başka devrim niteliğindeki ürün olan kaset çıktı. Kaset veya kompakt kaset, Hollandalı Philips şirketi tarafından geliştirilmiştir. 1963'te piyasaya sürülen, her iki tarafına da kaydedilebilen ve oynatılabilen manyetik bir kaset kartuşuydu. Önce dikte makinelerinde kullanıldılar. Ses kalitesini o kadar iyileştirdi ki müzik kaydetmeye uygun hale geldi. Neredeyse yalnızca otomobillerde kullanılan tıknaz bir manyetik bant sistemi olan 8 kanallı kartuşun yerini aldı. Kaset çalarlar önce arabalara yerleştirildi, ancak kasetin küçük boyutu taşınabilirlik sunuyordu.
Yeni bir dönem: Sony Walkman
Transistörlü radyo, 1979'da Sony Walkman taşınabilir kaset çalar tanıtılana kadar 20 yıl boyunca gerçek anlamda taşınabilir tek ses makinesi olarak kaldı. Efsaneye göre Walkman, şirketin başkanı Masaru Ibuka'nın seyahat ederken müzik dinleyebilme arzusundan doğdu. Ibuka, Sony'nin hantal stereo kayıt cihazlarıyla dolaşmaktan bıkmıştı ve daha küçük bir cihazın yapılıp yapılamayacağını sordu. Şirket mühendisleri, Ibuka'nın kullanabileceği kaba bir prototip tasarladı; o kadar çok beğendi ki seri üretilip üretilemeyeceğini merak etti. Personel fikre sıcak bakmayınca Ibuka basit bir soru sordu: "Etrafta dolaşırken dinleyebileceğiniz bir stereo kaset çaların iyi bir fikir olduğunu düşünmüyor musunuz?"
Sadece dört ay sonra Sony ilk Walkman'i üretti. Fiyatı 150 dolar olan, yalnızca ses çalan ürün Temmuz 1979'da piyasaya çıktığında ilgi görmedi – üretilen 30.000 üniteden yalnızca 3.000'i satıldı. Ancak güçlü bir pazarlama girişimi durumu değiştirdi. Ağustos ayı biterken her Walkman satıldı ve bu da ürünü Sony için büyük başarı haline getirdi. Walkman, AM/FM radyo içerecek şekilde yükseltildi ve CD'ler, mp3'ler ve oynatma için yeniden yapılandırıldı. Walkman bugün hala var ancak ilk ürün lider Walkman olarak kaldı – şimdiye kadar satılan 400 milyondan fazla Walkman'in neredeyse yarısı kaset çalardır.
Walkman'in doğuşundan kısa bir süre sonra "boombox" (taşınabilir teyp) popülerlik kazandı. Dinleyiciler bu müzik setiyle dolaşabiliyordu ancak çok büyük boyutu onu zar zor taşınabilir kılmıştı. Yine de ses kalitesi, radyonun kaset çalarla entegrasyonu ve hem kayıt hem de oynatma özelliği boombox'ları çılgınlığa dönüştürdü. Walkman'de olduğu gibi boombox'ta CD'lere geçiş yaptı.
Optik ve dijital sesin gelişi
1980'lerde dijital optik disklerin kullanıldığı tamamen yeni bir veri depolama biçimi doğdu. Philips ve Sony tarafından geliştirilen Kompakt Disk yani CD çok yönlüydü – hem yüksek kaliteli ses üretimi hem de bilgisayar veri depolaması için kullanılabilirdi. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde Sony, 1984'te ilk taşınabilir CD müzik çalar olan D-50'yi piyasaya sürdü. Daha sonra "Discman" olarak yeniden adlandırıldı ve ardından CD özellikli bir Walkman geldi.
Sonraki on yılda müzik CD'si yavaş yavaş düştü, ancak diğer önemli yenilikler taşınabilir ses cihazlarını bir kez daha değiştirdi. 1991'de Sony, taşınabilir cihazların çalma süresini uzatan, ticari olarak uygun ilk şarj edilebilir lityum iyon pili piyasaya sürdü. 1998'de Güney Koreli bir şirket olan Saehan Information Systems, mp3 dosyalarını çalmak için tasarlanmış ilk dijital ses çalar olan MPMan'i tanıttı. Sonraki üç yıl boyunca çok sayıda üretici dijital müzik çalar alanına girdi ancak hiçbiri pazar payını ele geçiremedi. İki büyük zorluk vardı; mp3 dosyalarının ticari olarak erişilebilir olmaması ve sınırlı oynatma olanağı.
2001'de Apple, iPod'uyla farklı bir yaklaşım benimsedi. iPod, iTunes müzik yazılımıyla entegre edilmiş, zarif tasarımlı, basit bir mp3 çalardı. İlk olmayabilir ama Apple iPod tüm zamanların en hızlı satan mp3 oynatıcısı oldu. 2008 yılına gelindiğinde mp3 çalar pazarının neredeyse yarısı Apple'a aitti. Bir yıl önce ilk iPhone tanıtılmıştı ve o da iTunes ile entegre bir uygulama içeriyordu. Artık herkes 7/24 taşınabilir müziğe ve sese sahip çünkü dijital ses neredeyse her tür taşınabilir iletişim cihazına girdi.
