Ay'ın Dünya'nın yörüngesinde dönme biçimi, daima aynı yüzünün bize dönük olmasına neden oluyor. Peki Ay'ın uzak tarafında ne var ve gökbilimciler bunu nasıl biliyor? Dünya'dan Ay'ın diğer tarafını asla göremeyiz. Çünkü Ay ile Dünya arasında "kütleçekim kilidi" vardır yani kendi eksenlerindeki dönüşleri eş zamanlıdır. Peki, Ay'ın arka yüzü nasıl görünüyor ve yakın yüzü ile uzak yüzü arasında büyük fark var mı?
Nedeni Ay'ın Oluşumuyla İlgili
Ay yaklaşık 4,5 milyar yıl önce bebek Dünya ile Mars büyüklüğünde bir cisim arasındaki çarpışmanın sonucu olarak oluştu. Oluşan enkaz birleşerek iki (veya üç) nesne meydana geldi ve Dünya'nın kütleçekim kuvveti yeni oluşan Ay'ın gezegenimize kilitlenmesi ve tek yarısının bize dönük kalmasına neden oldu.
Bu nedenle yüzbinlerce yıllık insanlık tarihi boyunca kimse Ay'ın uzak yüzünü asla göremedi. Ay'ın Dünya'ya bakan yarım küresinin %35'i mare lavlarıyla kaplıdır. Ancak uzak yüzünde çok az erimiş lav bulunur ve sadece %1'dir.
Teoriye göre bu durumun nedeni uzak yüzünün kabuğunun daha kalın olması. Uzak yüzeyi, yakın yüzeyinin iki katı kalınlığında ve Dünya ile Mars'ın çarpışmasından sonra oluşan ikinci bir uydunun yavaşça Ay ile birleşmesi sonucu kalınlaştığı düşünülüyor. Ay'ın diğer tarafında keşfedilen 2.400 km genişliğinde ve 13 km derinliğindeki 3,9 milyar yıllık Aitken Havzası bu teoriyi destekliyor.
Ay'ın bize bakmayan yüzü çeşitli büyüklükte çarpma krateriyle dolu. Gezegenler ve yıldızlara dair alışılagelmiş isimlendirme kurallarının aksine, Ay'ın diğer yüzündeki birçok krater Sovyet bilim insanlarının koyduğu Rusça adlara sahip (Moskova Denizi veya Gagarin Krateri gibi). Bilim insanları kraterlerin birçoğuna ünlü gökbilimcilerin adlarını verdiler.
Ay'ın Arka Yüzünü Görüntülemek
Bugün hatalı olarak "Ay'ın karanlık yüzü" ifadesi kullanılabiliyor ancak Ay'ın bu arka uzak yüzü aslında hiç de karanlık değil. Ay'ın diğer yüzü, Dünya'ya bakan yüzüyle aynı aydınlanma evrelerinden geçer. Örneğin, Ay bize dolunay görünürken diğer yüzü karanlıktadır. Kuzey ve güney kutuplarındaki birkaç derin krater dışında Ay'ın yüzeyinde sürekli karanlık kalan hiçbir yer yok.
Ay'ın bize bakan yüzü aslında teknik olarak arka tarafından daha karanlıktır. Çünkü bu yüzünde, erimiş antik magma denizlerinin olduğu çok sayıda koyu renkli bölge vardır ve ışığı normalden az yansıtılırlar.
İşte eğlenceli bir gerçek: Ay'ın yakın tarafımız aslında uzak taraftan daha az ışığı yansıtır çünkü tarafımızda ışığı yansıtmayan çok sayıda karanlık, pürüzsüz, alçak ova (eski erimiş magma denizlerinden) vardır. kuyu.
1959 yılına gelindiğinde Rus uzay teknolojisi Ay'a ulaşabilecek düzeye gelmişti. Luna 1 ve Luna 2 sondaları Ay'a ulaştı (Luna 2 aslında yüzeye çarptı) ve dahası Luna 3 Ay'ın şimdiye kadar görülmemiş diğer yüzünün ilk fotoğrafını çekti. Görüntü televizyonlarda canlı yayınlandı. Ay'ın "karanlık yüzünün" bu ilk görüntüsü epey belirsizdi ancak diğer yüzden çarpıcı biçimde farklı olduğu anlaşıldı.
Ay'ın diğer yüzü nihayet Apollo 8 mürettebatı tarafından Aralık 1968'de Ay çevresindeki büyük uçuş sırasında insan gözüyle görüldü. Apollo 17'nin jeolog astronotu Harrison Schmitt, diğer yüzdeki lav dolu Tsiolkovsky kraterine inilmesi için NASA'ya sayısız kez ısrar etmesine rağmen sonraki insanlı Ay inişleri Dünya'ya bakan yüze yapılmaya devam etti.
Bugüne kadarki en iyi Ay fotoğrafları 2009'da fırlatılan Lunar Reconnaissance Orbiter (Ay Keşfi Yörünge Aracı veya LRO) sondasından gelmiştir. Ay yüzeyine 50 km kadar yaklaşan yörünge aracı çoklu spektral fotoğraflar çekerek Ay'ın tüm ayrıntılarını ortaya koydu. Araç şimdilerde gelecekteki Ay inişleri için tüm uygun noktaları keşfediyor.
2019'da Chang'e-4 uzay aracı ve onun Yutu-2 gezicisi Ay'ın arka tarafına inen ilk insan nesneleri oldular. Chang'e 4, Ay'ın uzak tarafındaki Aitken Havzası'nı inceliyor ve kraterin yüzey özelliklerinin yanı sıra Ay toprağında bitki yetişip yetişemeyeceği gibi soruları araştırıyor.
Ay'a Teleskop Yerleştirmek
Cep telefonları, mikrodalgalar, televizyonlar ve radarlar bugün gökyüzünde elektromanyetik bir sis yaratarak milyarlarca ışık yılı öteden gelen zayıf sinyalleri engelliyor veya yok ediyor. Bu durum radyo gökbilimcilerinin uzak nesnelerden gelen bu ipuçlarını incelemesini zorlaştırır. Gökbilimciler bu yüzden kendilerine yeni bir hedef belirledi: Ay'a bir teleskop yerleştirmek.
Ancak bu teleskop Ay'ın bize dönük yüzüne yerleştirilirse Ay'ın düşük yüzey çekiminde büyük ve hassas radyo teleskoplar inşa etmenin zorluğu bir yana 400.000 km uzaklıkta bile insanın elektriksel müdahalesi hala belirgin olacaktır. Bu yüzden Ay'ın diğer yüzüne teleskop yerleştirmek tüm bu sorunları çözüyor. Ay'ın 3.500 km çapındaki gövdesi böyle bir radyo antenini elektromanyetik parazitten koruyacaktır. Soğuk Ay geceleri de hassas dedektörleri soğutmayı kolaylaştıracaktır.
Ay'ın Karanlık Yüzü Hakkında Sık Sorulanlar
Ay'ın Karanlık Yüzü nedir?
Ay'ın Karanlık Yüzü, Ay'ın Dünya'dan asla görünmeyen yarım küresini ifade eder. Bunun nedeni, Ay'ın dönüşünün Dünya etrafındaki yörüngesiyle eşzamanlı olmasıdır, bu da her zaman Dünya'ya doğru aynı yüzünü tuttuğu anlamına gelir.
Ay'ın Karanlık Yüzünü incelemek neden önemlidir?
Ay'ın Karanlık Yüzü, büyük ölçüde keşfedilmemiş olması ve Ay'ın ve güneş sisteminin erken tarihi ve evrimi hakkında yeni bilgiler ortaya çıkarma potansiyeline sahip olması nedeniyle incelenmesi önemlidir. Ayrıca, Ay'ın Karanlık Yüzü'nün Dünya'nın radyo sinyallerinden ve elektromanyetik parazitlerden korunmuş eşsiz ortamı, burayı radyo astronomi gözlemleri için ideal bir yer haline getiriyor.
Ay'ın Karanlık Yüzü'nü incelemenin zorlukları nelerdir?
Ay'ın Karanlık Yüzü'nü incelemenin başlıca zorluklarından biri, sinyaller Ay'ın Karanlık Yüzü'nden doğrudan iletilemediği için Dünya ile doğrudan iletişimin olmamasıdır. Bu durum, Karanlık Taraf'taki uzay araçlarıyla teması sürdürmek için röle uydularının veya diğer iletişim yöntemlerinin kullanılmasını gerektirmektedir. Ayrıca, güneş ışığı eksikliği ve sert termal ortam, aletler ve ekipmanlar için zorluklar yaratabilir ve engebeli arazi, iniş ve keşfi zorlaştırabilir.
Ay'ın Karanlık Yüzünü incelemek için hangi görevler gönderildi?
Ay'ın Karanlık Yüzü'nü incelemek üzere, 1959'da Karanlık Yüz'ün ilk görüntülerini yakalayan Sovyetler Birliği'nin Luna 3'ü ve 2019'da Karanlık Yüz'e ilk yumuşak inişi yapan Çin'in Chang'e 4 görevi de dahil olmak üzere çeşitli görevler gönderildi. NASA'nın Artemis programı da yakın gelecekte Ay'ın Karanlık Yüzü'nü keşfetmek üzere insan göndermeyi planlıyor.
Ay'ın Karanlık Yüzünü inceleyerek ne öğrendik?
Ay'ın Karanlık Yüzü üzerine yapılan çalışmalar Ay'ın bileşimi, jeolojisi ve oluşumu hakkında yeni bilgiler ortaya koymuştur. Örneğin, Chang'e 4 görevi Karanlık Taraf'ta yakın tarafta bulunmayan bir kaya türü keşfetti ve bu da iki yarım kürenin farklı jeolojik geçmişlere sahip olduğunu düşündürdü. Buna ek olarak, Karanlık Taraf'ın radyo teleskoplarla yapılan gözlemleri evrenin erken dönemlerine, yıldızların ve galaksilerin oluşumuna dair yeni bilgiler ortaya koymuştur.
