Resmi adı NGC 3132 olan ve aynı zamanda Güney Halka Bulutsusu ve Patlak Sekiz Bulutsusu denilen bu gezegenimsi bulutsu Dünya'dan yaklaşık 2.500 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor (1 ışık yılı 9,5 trilyon km). Gezegenimsi bulutsular, ölmekte olan yıldızlardan çıkan gaz ve toz katmanlarıdır. James Webb Uzay Teleskobu, Güney Halka Bulutsusu'nu fotoğrafladı ve gezegenimsi bulutsunun daha önce görülmemiş ayrıntılarını ortaya çıkardı.
Güney Halka Bulutsusu'nun özellikleri
Güney Halka Bulutsusu (NGC 3132) gibi gezegenimsi bulutsular adını küçük bir teleskopla incelendiğinde yuvarlak görünmesinden alıyor. Yani gezegenle ilişkileri yok. Her bulutsunun merkezinde ölmekte olan bir yıldız vardır. NGC 3132 yaklaşık yarım ışık yılı genişlikte ve 2.500 ışık yılı uzaklıkta olmasıyla bilinen en yakın gezegenimsi bulutsulardan biri. Vela ya da Yelken takımyıldızında, bulunan bulutsudaki gazlar saniyede 15 km hızla etrafa genişliyor.
NGC 3132 veya Güney Halka Bulutsusu iki yıldızdan oluşuyor. (Uç tarafında üçüncü bir ayrı yıldız daha var). Bulutsuyu veya nebulayı oluşturan yıldız merkezdeki sönük ışıklı beyaz cücedir (ölen bir yıldızın çökmüş çekirdeği).
Bu yıldız Güneş'ten daha küçük ancak ondan çok daha sıcak. Yaşarken Güneş'ten 8 kat büyüktü ve şimdiyse Dünya boyutunda. Ancak hala Güneş'ten 1,5 kata dek daha ağır. Yaydığı mor ötesi ışınlar çevredeki gazların floresan halinde parlamasını sağlıyor. Yanındaki daha parlak yıldız ise henüz genç ve gelecekte kendi bulutsusunu oluşturacak.
Mavi bölgedeki gazlar daha sıcakken kırmızı gazlar dışa doğru en soğuktur. Toz parçacıkları karbon gibi elementlerden oluşuyor. Bir zaman sonra bu parçacıklar yeni yıldızlara ve gezegenlere dönüşecek. Güneş'in de 6 milyar yıl sonra NGC 3132 gibi bir gezegenimsi bulutsu oluşturması bekleniyor.
Gezegenimsi Nebula Nedir?
Sıradan bulutsuların dağınık görüntüsünün aksine daha yuvarlak ve kompakt görünen gezegenimsi nebulalar 1700'lerde keşfedildiğinde gezegene benzeyen disk yapısı nedeniyle bu adı aldı.
Gezegenimsi nebulalar ömrünün sonunu yaşayan yıldızların fırlattığı gaz ve tozlardır. Bu bulutsuları incelemek içerdikleri moleküllerin türlerine dair bilgiler sağlıyor. Bir gezegenimsi bulutsu on binlerce yıl var olabildiğinden onları gözlemlemesi son derece yavaştır.
Ölmekte olan yıldız, içindeki malzemeleri dışarı fırlatırken yolda yeni toz ve moleküller oluşur. Bu toz uzay boyunca milyarlarca yıl ilerler ve sonunda başka bir yıldız veya gezegen oluşumuna dahil olabilir. (Reenkarnasyon mu demiştiniz?)
Yıldızın etrafındaki her bir toz ve gaz katmanı yıldızın kütlesini kaybettiği bir sonraki anı gösteriyor. En dıştaki katman fırlatılan ilk yani en eski kütledir ve yani bu katmanlar bulutsu ve yıldızın geçmişine dair bilgi verir.
Webb'in NGC 3132 Fotoğrafı Ne Anlatıyor?
Webb'in NGC 3132 fotoğrafında bulutsunun çevresinden son derece ince ışık ışınları geldiği görülür. Güney Halka Bulutsusu gibi her bulutsunun merkezinde ölen yıldızın kalıntısı vardır. Bu parlak yıldızdan gelen ışık bulutsudaki gaz ve tozda deliklerin olduğu boşluklardan geçerek dışarı sızar.
Yine de tüm ışık dışarı sızamaz. NGC 3132'de ortadaki deniz mavisi bölgenin yoğunluğu bu ipucunu veriyor. Daha koyu mavi bölgeler gaz ve tozun yoğun olduğu alanlardır. Yani ışığı hapseder.
Görüntüde yalnızca Güney Halka Bulutsusu (NGC 3132) yok. Bulutsunun saydam kırmızı alanının dışındaki noktalarda uzak galaksiler var. Örneğin, sol üstteki uzun yatay çizgiye bakın. Bu çizgi bir yıldız ışığı değil aslında bir galaksinin yandan görünümüdür. Yine farklı biçim ve renkte beliren uzak spiral galaksiler var. En uzakta olanlar daha küçük ve kızıllar.
Webb'in NGC 3132 fotoğrafı arka plandaki uzak galaksileri de ortaya çıkarır. Görüntüdeki renkli ışık noktalarının çoğu yıldız değil galaksidir. Diğer yandan küçük üçgenler yıldızların dairesel kenarlarıdır. Tıpkı bulutsunun kırmızı alt uçlarındaki mavi yıldız gibi.
Güney Halka Bulutsusu'nun (NGC 3132) fotoğrafları Webb'in Yakın Kızılötesi Kamerası (NIRCam) ve Orta Kızılötesi Enstrümanı (MIRI) ile çekildi. NIRCam'in verileri daha ayrıntılı olsa da MIRI gizli ikinci yıldızı ortaya çıkarır.
Güney Halka Bulutsusu'ndaki Gizli İkinci Yıldız
Bulutsular yıldızların nasıl evrimleştiğini ve çevrelerini nasıl şekillendirdiğini açıklıyor. Webb'in kızılötesi kameraları Güney Halka Bulutsusu'ndaki olağanüstü gaz ve toz yapısını ve yakındaki ikinci bir yıldızı tümüyle ortaya çıkardı. NGC 3132'nin kaynağı aslında bu ikinci yıldızdır. Binlerce yıl içinde sekizden fazla gaz ve toz katmanı yaratmış.
Bu fotoğrafın merkezindeki düşük ışıklı (kızıl) yıldız binlerce yıldır ölüm evresinde. Bunu gaz ve toz halkalarından anlıyoruz. Bu ikinci yıldız Güney Halka Bulutsusu'nun merkezinde, solda kırmızıyla görülüyor. Sıcak, yoğun bir beyaz cüce yıldızdır. Yıldızlar beyaz cüceye dönüşürken kütlesini düzenli olarak dışarı fırlatır. Devam ettikçe sıkışır, ısınır ve dışarı daha fazla malzeme atamaz hale gelir.
Yıldız bu noktada son malzemelerini de attığından fotoğrafta neden hala toz içinde olduğu henüz bilinmiyor. Tahminler diğer yıldızın materyali olduğu yönünde.
Sağındaki mavi yıldız ise daha yüksek ışığa sahip ve henüz kendi bulutsusunu oluşturmadığından gelişiminin başlarında olduğu anlaşılıyor. Yine yüksek ışığı bulutsunun görüntüsünde bozulma yaratıyor. Webb'in orta kızılötesi ışığı, araştırmacıların kırmızı yıldız gibi tozla kaplı yeni nesneleri görmesini sağlar.
Güney Halka Bulutsusu'ndaki bu iki yıldız birbirine kilitli biçimde kısa bir yörüngede dönüyorlar. Sönük yıldız, gaz ve tozları yörüngede dönerken fırlattığından ortaya pürüzlü halkalar çıkmış.
Güney Halka Bulutsusu (NGC 3132) Hakkında Sık Sorulanlar
NGC 3132 nasıl oluşmuştur?
Güney Halka Bulutsusu (NGC 3132), Güneş'e benzer düşük kütleli bir yıldızın ömrünün sonuna gelip dış katmanlarını uzaya atmasıyla oluşmuştur. Beyaz cüce olarak görülebilen yıldızın sıcak çekirdeği bulutsuyu aydınlatır ve parlamasına neden olur.
NGC 3132'yi benzersiz kılan nedir?
Güney Halka Bulutsusu (NGC 3132) özellikle parlak ve simetrik bir gezegenimsi bulutsudur, bu da onu gözlem ve çalışma için popüler bir hedef haline getirir. Bir dizi baloncuk veya kabuğu andıran kendine özgü şekli nedeniyle bazen "Patlak Sekiz Bulutsusu" olarak da adlandırılır.
NGC 3132'yi incelemek bize evren hakkında ne söyleyebilir?
NGC 3132'yi incelemek, yıldız evriminin son aşamalarını ve gezegenimsi bulutsuların oluşumuna yol açan süreçleri daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ayrıca yıldızlararası ortamın kimyasal bileşimi ve fiziksel özellikleri hakkında da bilgi sağlayabilir.
Gökbilimciler NGC 3132'yi nasıl inceliyor?
Gökbilimciler NGC 3132'yi optik ve kızılötesi görüntüleme, spektroskopi ve polarimetri gibi çeşitli teknikler kullanarak inceleyebilirler. Ayrıca bulutsunun yapısı ve bileşimi hakkında daha fazla bilgi edinmek için bulutsuyu farklı ışık dalga boylarında gözlemleyebilirler.
