Görülmesi çok zor olduğu için Hayalet Gökada denilen Messier 74 (M74) Balık takımyıldızında bulunan bir sarmal gökada. Büyük tasarım galaksisi olarak anılıyor çünkü çok kollu dağınık sarmal galaksilerin aksine belirgin iki kolu vardır. M74, tüm yüzünü Dünya'ya göstermesiyle ünlü. Bizden 30 milyon ışık yılı (30 x 9,5 trilyon km) uzaklıkta yer alıyor. Katalog adı NGC 628'dir ve son zamanlarda James Webb Uzay Teleskobu tarafından görüntülendi. Peki M74'ün özellikleri nedir?
Messier M74'ün Özellikleri
M74, 95.000 ışık yılı genişlikte olmasıyla Samanyolu Galaksisi kadar büyük. Bu sarmal galakside barınan 100 milyar yıldız var. Messier 74, ünlü Messier nesnelerinden biri. Kendisi gökbilimci Charles Messier'nin gökbilimci asistanı Pierre Méchain tarafından 18. yüzyılın sonunda keşfedildi. M74'ün konumunu doğrulayan Messier onu 1780'de derin gökyüzü nesneleri kataloğuna kaydetti. Takımyıldızdaki Alpherg'in (Eta Piscium) doğu ila kuzey doğusu arasına konumlanıyor.
James Webb Uzay Teleskobu tarafından kaydedilen görüntüye farklı bir filtre uygulanarak M74'teki mor renk öne çıkarılabiliyor. Bu renk sıcak, genç yıldızlardan gelen güçlü radyasyonla parlayan kısa ömürlü devasa hidrojen gazı bulutlarıdır. Yani iyonize hidrojenin (elektronlarını kaybetmiş hidrojen) büründüğü rengi gösterir. HII bölgeleri denilen bu yıldız oluşum bölgeleri bolca morötesi dalga boyunda ışık saçıyor.
Karbonun uzaydaki genel bulunma biçimi olan gizli polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH'lar) buradaki mor rengin kaynağı. Moleküller mavi ve kırmızı renk kanalları için kullanılan filtrelerde yeşilden daha parlak çıkınca bu renkte oldukları tespit edildi.
Webb'in Messier M74 Görüntüsü Nasıl Oluşturuldu?
James Webb Uzay Teleskobu'nun Orta Kızılötesi Enstrüman'ı (MIRI) tarafından halihazırda toplanan işlenmiş ham veriler ve ardından MIRI'nin dokuz filtresinin üçünden gelen görüntüler bir araya derlendi. Messier 74'ün bu görüntüsünün şaşırtıcı netliği teleskobun gücüne işaret ediyor. Yüzü Dünya'ya neredeyse tümüyle dönük olan Messier 74, uzayda saat yönünün tersine dönen mor bir girdap izlenimi veriyor. Görüntünün renkleri renk mavi, kırmızı ve yeşil filtreler kullanılarak tespit edildi.
Büyük Tasarım Sarmal Gökada
Messier 74, büyük tasarım sarmal gökadanın en iyi örneklerinden. Kolayca seçilebilen iki sarmal kolu var ve yüzünün bize yönelmiş olması sarmal kol yapısını incelemek için harikadır. Kolları 1.000 ışık yılı genişlikte ve içinde genç mavi yıldız kümeleri ve yıldız oluşturan bulutsular saklı. M74, Dünya'dan saniyede 800 km hızla uzaklaşıyor (her 50 saniyede Dünya'nın çevresini dönmeye yeter).
Yoğunluk dalgası teorisine göre (sarmal galaksinin kollarının yüksek yoğunluklu olduğu ve daha yavaş döndüğü teorisi) M74'ün simetrik görünümünün nedeni çevredeki galaksilerin kütleçekimi. Sarmal kollarda görülen yıldız oluşum olayları bu gökada çarpışmalarından geliyor (toz ve gazlar çarpışmanın ısısıyla birleşerek yıldız oluşturur).
M74 tüm Messier nesneleri arasında en düşük yüzey parlaklığına sahip objelerden biri. Bu yüzden incelemesi zordur ve açık gökyüzü gerektirir. Kendisini bu konuda geçen tek nesne Büyük Ayı takımyıldızındaki Fırıldak Galaksi adlı M101. Onun da tüm yüzü Dünya'ya dönük.
İri bir dürbünle Messier 74'e bakmak mümkün ancak soluk belirecektir. Başlangıç teleskobuyla bakmaksa gökadanın puslu haleli parlak çekirdeğini açığa çıkarır. Büyük bir teleskop gökadanın sarmal özelliklerini görmeye yeter. M74 kuzey yarımkürede en çok Ekim, Kasım ve Aralık aylarında gözlenebiliyor ve Üçgen Gökada denilen M33'e yakındır ancak çekirdeği daha parlaktır.
2005'te M74'e işaret eden bir aşırı güçlü X Işını kaynağına rastlandı. Nesne Güneş'in 10.000 katıydı ve nötron yıldızından yüksek X ışını oluşturuyordu. Tahmin ettiğiniz gibi bu M74'ün ortasındaki bir kara deliktir.
M74 ayrıca yaklaşık 5-7 galaksiden oluşan M74 Grubu'nun ana parçası. Bu grupta tuhaf görünümlü UGC 891'den kutup halkalı galaksi NGC 660 ve düzensiz biçimli UGC 1176, UGC 1195 ve UGCA 20 galaksileri var. NGC 660 bir milyar yıl önce iki farklı galaksinin çarpışmasıyla doğdu.
Bugüne dek M74'te üç süpernova fark edildi. Her biri görüldükleri tarihin adını aldı: SN 2002ap (nadir hipernova), SN 2003gd ve SN 2013ej.
