Anestezi ne zaman ve nasıl keşfedildi? İnsanoğlunun acıyı hafifletmek veya ortadan kaldırabilmek için bir gaz veya duman kullanma arayışı Antik Yunan'a kadar dayanıyor. "Sessizlik" anlamına gelen anestezi sözcüğü de bu dilden türemiştir. Anestezinin icadı ameliyatta eter ve gülme gazının kullanılmaya başlandığı uzun bir deneme yanılma sürecinin sonucunda gelmiştir.
Anestezi İlk Kez Ne Zaman Kullanıldı?
Yunanlılar sakinleştirici ve ağrı kesici olarak afyona batırılmış sünger kullanıyorlardı. Anestezideki ikinci büyük adımın atılması için iki bin yıl geçmesi gerekti. Madenciler için güvenli bir lamba icat etmiş olan Humphry Davy adlı İngiliz kimyacı, 1799 yılında deney amacıyla azot protoksit kokladı ve bayıldı. Kendine geldiğinde gaz Davy'yi öylesine neşelendirmişti ki gülmesini durduramıyordu; bu nedenle diazot monoksit "gülme gazı" adıyla anılmaya başladı. Davy şöyle yazıyordu: "Azot protoksit…. bedensel acıyı ortadan kaldırabildiği izlenimini verdiğinden, cerrahi operasyonlarda bundan faydalanmak mümkün olabilir."
1830'lu yıllarda Paris'teki doktorlar hastaların acı duymasını engellemek için bir çeşit "hipnotizma" dedikleri manyetizma tedavisini kullanıyordu.
Londra Üniversitesi'nden Profesör John Elliotson da ameliyat olacak hastalarına manyetizma uyguluyor ve bu hastalar daha sonra acı hissetmediklerini ifade ediyorlardı.
Bu arada Atlantik Okyanusu'nun her iki yakasında alkol yerine diazot monoksit kullanılan gülme gazı partileri veriliyordu. Eter soluma partileri de popüler olmuştu. 1842 yılının ocak ayında, böyle bir eğlencenin konuklarından biri olan 26 yaşındaki Dr. Crawford Williamson Long, sarhoş eğlence düşkünlerinin sağa sola çarptıklarında ve kendilerini yaraladıklarında hiç acı hissetmediklerini fark etti.
Bu olgu üzerinde uzun uzadıya düşünen Dr. Crawford Long iki ay sonra eteri bir ameliyatta anestezi ilacı olarak kullanmaya karar verdi. James Venable adlı hastanın ensesinde bir tümör vardı ve cerrahın tümörü, kendisi eter etkisi altındayken almasını kabul etmişti. Ameliyat çok başarılı geçti ve Dr. Crawford Long, Venable'ın "hiç acı çekmediğini" yazdı.
Sonraki yıllarda Crawford Long buna benzer birçok operasyon yaptı. Fakat 1849 yılı aralık ayına kadar ameliyat sırasında acıyı engellemek için kullandığı teknikle ilgili hiç açıklama yapmadı. O zamana kadar Bostonlu Dr. John Collins Warren'ın eter kullanarak ameliyat yapan ilk cerrah olduğu öne sürmüştü bile.
Bununla birlikte Crawford Long Haziran 1878'de öldüğünde, eteri ameliyatlarda ilk defa anestezi ilacı olarak kullanan kişi olduğu kabul edilmekteydi.
Anestezinin Keşfi
İlk ameliyatlar acılı ve bazen de ölümcüldü fakat Avrupa ve ABD'den gelen yeni uygulamalar, cerrah bıçağına ve enfeksiyon nedenli ölümlere duyulan korkuyu azaltıyordu. Londra'daki University College Hospital'da kıdemli cerrah olarak görev yapan Robert Liston, bir hastanın kolunun, eterle yapılan anestezi altında kesileceği Avrupa'daki ilk halka açık ameliyata hazırlık yaparken şöyle diyordu: "Baylar, bugün hastayı bayıltabilmek için bir Yankee kurnazlığı deneyeceğiz."
Söz ettiği Yankee kurnazlığı iki ay önce, 16 Ekim 1846'da Boston'daki Massachusetts General Hospital'da uygulanmıştı. Hastanenin baş cerrahı ve kurucusu olan Dr. John Collins Warren 20 yaşındaki matbaacı Gilbert Abbot'un çenesindeki bir tümörü başarıyla çıkarmıştı. Hastaya anestezi uygulayan ve Boston'lı bir diş hekimi olan Dr. William Thomas Green Morton, bir ay önce eterle anestezi uyguladığı bir hastanın dişini ağrısız çekebilen ilk diş hekimi olmuştu.
Abbot bayıldığında Dr. Warren tümörü keserek çıkardı ve hasta kısa süre sonra kendisine geldi. Morton "Hiç acı hissettin mi?" diye sordu. "Hayır efendim" diye yanıtladı genç adam, "Yalnızca yanağım keskin olmayan bir şeyle hafif kazınmış gibi."
O güne kadar, anestezi kullanılmadan gerçekleştirilen önceki ameliyatlarda cerrahlar kol veya bacakları hızla keserken, çoğu zaman gözleri bağlanmış ve sedyeye sabitlenmiş olan hasta tamamen bilinçli durumda oluyor, ısırabilmesi için dişlerinin arasında bir deri parçası veriliyor ve hasta acı içinde çığlıklar atıyordu. Daha merhametli cerrahlar hastayı hipnotize etmeye çalışıyor veya manyetize ediyor, havasızlıktan neredeyse boğulacak hale getiriyor, zehirlenmelerine yol açıyor, afyonla sakinleştiriyor ve vücudun ameliyat uygulanacak bölgesini donduruyordu.
Bizim hastanelerimizde ameliyat masasına yatırılmış bir hastanın ölüm şansı, Waterloo Savaşı sırasında bir İngiliz askerini bekleyenden daha yüksektir.
Sir James Young Simpson, doğum uzmanı.
Anestezi Olarak Gülme Gazı Kullanımı
Dr. Morton, Dr. Warren'ın tarihe geçecek ameliyatında anestezist olarak görev almadan önce Boston'da yaşayan ve diş cerrahisinde azot protoksiti, yani gülme gazını ilk defa anestezi amacıyla kullanmış olan Horace Wells adlı başka bir diş hekimiyle ortaktı. Dr. Wells 1844 yılında azot protoksit etkisi altındayken kendi dişlerinden birisini çekmiş, daha sonra da bu yöntemi hastalarında başarıyla kullanmıştı. Fakat Morton acıyı önlemek için eter kullanmayı tercih ediyordu. Morton, bu cerrahi anesteziyi bir hastanede başarılı olarak sergiledikten sonra "Letheon" adını verdiği keşfinin patentini aldı.
Wells, kendisinin kullanmakta olduğu ve eterden daha "güvenli" olduğunu iddia ettiği azot protoksitin cerrahide "ilk" olduğu yönünde bir kampanya başlattı. Buna karşın İskoç asıllı Robert Liston ise Dr. Warren'ın yöntemini izlemeyi seçti ve 21 Aralık 1846 günü bir hastayı anestezi altında ameliyat etti. Liston üzeri aylardır temizlenmemiş her zamanki ceketi ve önlüğüyle hastanenin ameliyat odasına girdi. Biraz sonra Frederick Churchill adlı hasta getirildi. Uyluk kemiğinde, kesilmesini gerektiren bir hastalık vardı.
Liston'ın meslektaşlarından biri, içinde eter emdirilmiş sünger bulunan bir inhalasyon cihazı yardımıyla hastaya anestezi uyguladı. Liston uzun ve testere dişli bir bıçağı eline aldı ve uyluğu hızla kesti. Ampütasyonu yaklaşık 30 saniyede tamamlamış ve Churchill hiçbir şey hissetmemişti. Hekim "Beyler, bu Yankee kurnazlığı hiç şüphesiz manyetizma tedavisi yalanından üstündür!" diyerek gülümsedi.
O gün izleyenler arasında University College'da Liston'ın anatomi derslerine katılan 19 yaşındaki Joseph Lister da vardı ve hijyenik olmayan ameliyathane koşullarından etkilenerek antiseptik fikrini icat edecekti. Cerrahide antiseptik prensiplerinden bahsettiği makalesini 1867'de yayımladı ve cerrahide yeni bir çağı başlattı.
Anestezi Türleri
Genel anestezi
Bu anestezi türü, hastayı tamamen bilinçsiz ve çevresinin farkında olmadığı derin bir uykuya sokmak için kullanılır. Genel anestezi genellikle bir solunum maskesi aracılığıyla veya damardan uygulanır ve tipik olarak hastayı güvenli ve stabil bir durumda tutmak için dikkatlice dozlanan ve izlenen bir ilaç kombinasyonunu içerir.
Bölgesel anestezi
Bu anestezi türü, hasta uyanık ve bilinçli kalırken kol veya bacak gibi vücudun belirli bir bölgesini uyuşturmak için kullanılır. Bölgesel anestezi spinal veya epidural enjeksiyon yoluyla veya sinir bloğu yoluyla uygulanabilir.
Lokal anestezi
Bu anestezi türü, küçük bir kesi veya yara gibi vücudun küçük bir bölgesini uyuşturmak için kullanılır. Lokal anestezi tipik olarak topikal bir uygulama veya enjeksiyon yoluyla uygulanır ve nispeten hızlı bir şekilde geçer.
Anestezi genellikle özel eğitimli tıp uzmanları olan bir anestezi uzmanı veya bir hemşire anestezist tarafından uygulanır. Anestezi uygulanmadan önce hasta, sağlık durumunun iyi olduğundan ve anestezinin kendisi için güvenli olduğundan emin olmak için dikkatle değerlendirilir. İşlem sırasında hastanın yaşamsal belirtileri, stabil ve güvenli kalmasını sağlamak için yakından izlenir. İşlem tamamlandıktan sonra hasta, güvenli ve rahat bir şekilde iyileştiğinden emin olmak için iyileşme döneminde dikkatle izlenir.
Anestezi Hakkında Sık Sorulanlar
Anestezi nedir ve nasıl çalışır?
Anestezi, geri dönüşümlü bir duyu veya bilinç kaybına neden olmak için kullanılan tıbbi bir tekniktir. Anestezik adı verilen ve sinir uyarılarının beyne iletilmesini kesintiye uğratarak duyu ve algı kaybına neden olan ilaçların uygulanmasıyla elde edilir.
Farklı anestezi türleri nelerdir ve nasıl kullanılırlar?
Üç ana anestezi türü vardır: genel anestezi, bölgesel anestezi ve lokal anestezi. Genel anestezi bilincin tamamen kaybolmasını gerektiren prosedürler için kullanılırken, bölgesel anestezi kol veya bacak gibi vücudun belirli bir bölgesinde duyuyu bloke eder. Lokal anestezi daha küçük prosedürler için kullanılır ve vücudun diş veya deri gibi küçük bir bölgesinin uyuşturulmasını içerir.
Anestezinin riskleri ve olası komplikasyonları nelerdir?
Anestezi genellikle güvenli olmakla birlikte, alerjik reaksiyonlar, solunum veya kardiyovasküler sorunlar, sinir hasarı ve ameliyat sonrası bulantı ve kusma dahil olmak üzere kullanımıyla ilişkili riskler ve potansiyel komplikasyonlar vardır. Komplikasyon riski, anestezinin türü ve süresi, hastanın genel sağlık durumu ve uygulanan prosedürün niteliği gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.
Anestezi araştırmaları ve teknolojisindeki son gelişmeler nelerdir?
Anestezi araştırmaları ve teknolojisindeki son gelişmeler arasında gelişmiş güvenlik profillerine sahip yeni anesteziklerin geliştirilmesi, hastaların anesteziye tepkilerini izlemek için beyin görüntüleme tekniklerinin kullanılması ve bireysel hasta özelliklerine dayalı kişiselleştirilmiş anestezi planlarının uygulanması yer almaktadır. Diğer araştırma alanları arasında anestezinin bilişsel işlev üzerindeki uzun vadeli etkilerinin incelenmesi ve prosedürler sırasında hastaların dikkatini dağıtmak için sanal gerçeklik teknolojisinin kullanılması yer almaktadır.
Anestezi kullanımını çevreleyen etik hususlar nelerdir?
Anestezi kullanımını çevreleyen etik hususlar arasında hastaların bilgilendirilmiş onamının alınması ve prosedürle ilişkili risklerin ve potansiyel komplikasyonların tam olarak farkında olmalarının yanı sıra anesteziye gereksiz maruziyetin en aza indirilmesinin önemi yer almaktadır. Ayrıca, bebekler ve küçük çocuklar gibi belirli popülasyonlarda anestezi kullanımı ve anestezinin bilişsel işlev ve gelişim üzerindeki potansiyel uzun vadeli etkileri hakkında devam eden tartışmalar vardır.
Eski zamanlarda kullanılan bazı erken anestezi biçimleri nelerdi?
Antik uygarlıklar afyon, adamotu, alkol ve bitkisel ilaçlar da dahil olmak üzere çeşitli anestezi biçimleri kullanmıştır. Bazı toplumlar cerrahi prosedürler sırasında hipnoz ve fiziksel kısıtlama gibi teknikler de kullanmıştır.
Modern anestezinin keşfi kime atfedilmiştir?
Amerikalı bir doktor olan Dr. Crawford Long, 1842 yılında modern anesteziyi keşfetmesiyle tanınır. Bir tümörü ameliyatla almadan önce hastanın kolunu uyuşturmak için eter kullanmış ve böylece anestezinin cerrahide belgelenmiş ilk kullanımını gerçekleştirmiştir.
Yeni anestezi tekniklerinin ve ilaçların geliştirilmesi cerrahi sonuçları nasıl iyileştirdi?
Kloroform ve nitröz oksit gibi yeni anestezi tekniklerinin ve ilaçlarının geliştirilmesi, anesteziyi daha güvenli ve daha etkili hale getirerek daha uzun ve daha karmaşık cerrahi prosedürlere izin verdi. Bu da cerrahi sonuçlarda ve hasta konforunda önemli iyileşmelere yol açmıştır.
William Morton anestezi alanına ne gibi katkılarda bulunmuştur?
William Morton, 1846'da Massachusetts General Hospital'da gerçekleştirdiği, eterin cerrahi anestezik olarak kullanımına ilişkin ilk halka açık gösteri ile tanınır. Bu, cerrahide eter ve diğer anesteziklerin yaygın olarak kullanılmasının yolunu açmıştır.
William Morton anesteziye olan ilgisini nasıl geliştirdi?
Morton 1840'larda diş hekimliği eğitimi alırken anesteziyle ilgilenmeye başladı. O dönemde dişçilik prosedürleri sırasında ağrı kesici olarak alkol ve afyon kullanılıyordu ve bunlar genellikle etkisiz kalıyordu. Morton daha iyi bir çözüm bulmak için farklı kimyasallar ve teknikler denemeye başladı.
Crawford Long anestezi alanına ne gibi katkılarda bulunmuştur?
Crawford Long, 1842 yılında Jefferson, Georgia'da gerçekleştirdiği cerrahi anestezi olarak ilk eter kullanımıyla tanınır. Ancak, William Morton'un aksine, Long keşfini birkaç yıl sonrasına kadar kamuoyuna açıklamadı, bu nedenle katkısı o zamanlar yaygın olarak tanınmadı.
Crawford Long'un anestezik olarak eteri denemesine yol açan neydi?
Long, 1830'larda tıp eğitimi alırken, etkili bir ağrı kesici olmadan ameliyat geçiren hastaların acı ve ıstırabına tanık olduğu için anesteziyle ilgilenmeye başladı. Farklı kimyasallar ve tekniklerle deneyler yapmaya başladı ve sonunda eterin ameliyat sırasında bilinçsizlik hali yaratmak için kullanılabileceğini keşfetti.
Kaynaklar:
