Televizyonu açtığınızda, hepsi de Dünya'nın yörüngesindeki iletişim uyduları aracılığıyla yayın yapan yüzlerce kanaldan istediğinizi seçebilirsiniz. Peki bunu mümkün kılan teknoloji nedir ve bu konsept ilk olarak ne zaman düşünüldü? 1967'de gerçekleşen ilk küresel uydu yayınını izlemek nasıl bir şeydi? Our World programını kaç kişi izledi?
Uydu yayını ilk ne zaman test edildi?
1945 gibi erken bir tarihte, bilim kurgu yazarı ve savaş zamanı radyo operatörü Arthur C. Clarke, Dünya yörüngesine eşit aralıklarla yerleştirilmiş üç uydu röle istasyonunun, televizyon görüntüsü dahil dünyanın herhangi bir yerine sinyal göndermek ve almak için yeterli olacağını öngörmüştü.
Bu uydulardan ilki olan Telstar 1, 1962 yılında Atlantik ötesine başarıyla televizyon sinyali ileterek ilk küresel uydu yayınını gerçekleştirdi. Telstar 1 çapı bir metreden küçük bir küre uyduydu ve Telstar projesi, NASA ve Fransa, İngiltere ve ABD'deki yayın şirketleri tarafından yürütülen çok uluslu bir girişimdi. Telstar 1 1962'de fırlatıldı, onu 1963'te Telstar 2 takip etti. Telstar 1 sadece 77 kg ağırlığındaydı ve 3.600 güneş paneline sahipti. Artık işlevsel olmayan bu uydular hala Dünya yörüngesindeler.
Telstar'dan sonraki uydular
İngiltere, Fransa, ABD ve diğer devletleri içeren uluslararası bir konsorsiyum, iletişim uydularının olanaklarını test etmek için 1965 ve 1967 yılları arasında Intelsat I, ATS-1 ve Intelsat-II'nin çeşitli versiyonlarını fırlattılar.
Telstar'ın aksine, bu uyduların her biri Dünya yüzeyindeki sabit bir noktanın üzerinde, sabit yörüngede yer alıyordu.
Telstar sisteminin kapsamı transatlantik iken, bu uydular tam küresel kapsama alanı sunarak ilk kez küresel yayıncılığı mümkün kıldılar.
İlk canlı küresel uydu TV yayını
25 Haziran 1967'de BBC'nin Our World televizyon programı dünyanın dört bir yanındaki milyonlarca izleyiciye canlı görüntüler yayınladı.
Mick Jagger, Marianne Faithfull ve Eric Clapton'ın aralarında bulunduğu Çiçek Gücü kuşağının temsilcileri gökkuşağı renklerinde giyinmiş, ellerinde barış ve sevgiyi ilan eden pankartlarla pistin dört bir yanında oturuyordu. Abbey Road stüdyolarındaki kalabalığın yukarısında yüksek taburelerde Britanya'nın küresel pop sansasyonu Beatles'ın üyeleri vardı.
Ayrıca: İlk televizyon yayınları dünyada ve Türkiye'de ne zaman başladı?
Ancak bu, o zamanlar doruk noktasında olan Vietnam Savaşı'nı protesto etmek için yapılan bir oturma eylemi değildi. Beatles ileride Avrupa'da da hit olacak olan "All You Need is Love"ın ilk halka açık performansını sergilemeye hazırlanıyordu.
Şarkı BBC tarafından, dünya çapındaki ilk eşzamanlı canlı yayında İngiltere'yi temsil etmesi için istenmişti.
Yüzleşilen zorluklar
Our World'ün yapımında 14 farklı ülke (başta 19) yer aldı ve yayın 24 ülkede gösterildi. Tahmini izleyici kitlesi 400 ila 700 milyon kişi arasındaydı.
Resmi olarak Avrupa Yayın Birliği'nin himayesi altındaki yayın, BBC'nin Londra'daki stüdyolarından koordine edildi. Tüm program dünyayı birbirine yakınlaştırma fırsatı olacaktı. Ancak yeni teknolojiye rağmen, yayının gerçekleşmesinin önünde başka engeller vardı.
Başlı başına siyasi olan bir hareketle, program yapımcılarından oluşan uluslararası grup, hiçbir siyasetçi ya da devlet başkanının yayına katılmamasına karar verdi. Dünyanın bu ilk küresel TV yayınında yayın yapan tüm ülkeler bilim ve kültürle ilgili bölümlere katkıda bulunacak ve sıradan vatandaşların faaliyetlerini yansıtacaktı.
Ne yazık ki, Sovyetler Birliği ve diğer Doğu Bloğu ülkelerinin Orta Doğu'daki Altı Gün Savaşı'nı protesto etmek amacıyla yayından bir hafta önce çekilmesiyle araya siyaset girdi. Bu durum, amaçları tüm dünyaya yayın yapmak olan ekip için büyük hayal kırıklığı oldu.
İnsanlar ilk küresel TV yayınını nasıl karşıladı?
'The Hungry World', 'The Crowded World' ve 'The Worlds Beyond' olmak üzere beş bölümden oluşan yayın, dünya nüfusu teması altında, dünyanın dört bir yanından yaşam kesitleri gösteriyordu.
Tarihteki ilk küresel televizyon yayını için İtalya, film yönetmeni Franco Zeffirelli'nin Romeo ve Juliet'i çekerkenki görüntülerini; ABD ise besteci ve orkestra şefi Leonard Bernstein'ın New York'ta prova yaparkenki görüntülerini sundu. Yunan opera sanatçısı Maria Callas ve İspanyol sanatçı Pablo Picasso da programda yer alırken, Avustralya Canberra yakınlarındaki radyo teleskobundan uzaya dair bilgiler sundu.
Aubrey Singer, Beatles'ı küresel çekicilikleri nedeniyle seçti ve onlardan basit, evrensel olarak anlaşılabilir bir mesaj içeren bir şarkı yazmalarını istedi: "All You Need Is Love".
Yayıncı Cliff Michelmore'un programdan önce İngiltere'deki izleyicilere aktardığı giriş bölümünde, Dünya'nın uzaydan çekilmiş uydu görüntülerini gösterdi. Our World denilen bu yayınla birçok izleyici yaşamında ilk kez Dünya'nın fotoğraflarını bütünüyle görme fırsatı bulmuştu.
Bugün bıraktıkları
Tarihin ilk küresel televizyon yayını inanılmaz bir şekilde başarılı oldu; yapımcılar dünyanın dört bir yanından canlı televizyon yayınlarını koordine ederek muazzam bir organizasyon başarısı gösterdiler.
Gelecekteki küresel yayınların önünü açtı ve iki yıl sonra, 20 Temmuz 1969'da, dünya daha da olağanüstü bir teknik başarıyı izlemek için televizyonlarının başına toplandı: Ay'a ilk inişin canlı görüntüleri.
Bugün Dünya'nın yörüngesinde Arthur C. Clarke'a atfen Clarke Kuşağı olarak bilinen bölgede yüzlerce telekomünikasyon uydusu bulunuyor. Dünyanın dört bir yanından küresel canlı yayın yapmak artık heyecan verici özel bir olay değil, günlük yaşamın bir parçası.
