Dünya çapında yüz binlerce hayvan, insan eylemleri ve iklim değişikliği nedeniyle tehdit altında. Yaban hayatının yok olması küresel bir krizdir. Kaçak avcılık, habitat kaybı ve çevre kirliliği başlıca nedenlerdir. Bir araştırmaya göre iklim değişikliği konusunda harekete geçmezsek tüm gezegendeki türlerin altıda biri sonsuza dek yok olacak. Dünya Doğayı Koruma Vakfı'nın (WWF) kritik tehlike altındaki hayvanlar listesinde şu anda üç gergedan türü, altı primat ve iki büyük kedi dahil 17 hayvan var.
Listede yer alan türlerden beşinin sayısı 100'den azdır; Saola dahil bazı türlerden ise sadece 20 tane kaldı.
Amur Leoparı
2022'de dünyada en çok tehlike altında olan hayvanlar listesinde ilk sırada amur leoparı var. 2014 ve 2015 yılları arasında doğal alanlarında 92 tane kalmıştı. Bu sayının şu anda 84 civarında olduğu tahmin ediliyor. Kaçak avcılara karşı son derece savunmasız olan bu hayvanlar, postları ve kemikleri için öldürülmekte ve bu kemikler geleneksel Asya tıbbında kullanılmak üzere satılmaktadır. Amur leoparı veya Amur parsı doğal ve insan kaynaklı yangınlar nedeniyle habitat kaybı riski altında. İklim değişikliği av mevcudiyetinde azalmaya yol açıyor. Bu yüzden soyu tükenmekte olan hayvanlar arasında ilk sırada.
Gergedan
Sumatra gergedanı, yaşayan gergedanların en küçüğüdür ve iki boynuzu olan tek Asya gergedanıdır. Ne yazık ki popülasyonu her on yılda %35 oranında azalıyor. Gergedanlar gezegende en çok kaçak avlanan hayvanlardan biri. Boynuzları geleneksel Çin tıbbında kullanılmakta ve zenginlik sembolü olarak görülmektedir. Bir Cava gergedanı boynuzu karaborsada kg başına 30.000 ABD dolarına satılabiliyor.
Kaçak avlanma nedeniyle, beş gergedan türünden üçü bugün nesli en çok tehlike altında olan hayvanlar arasında: Siyah gergedan, Cava gergedanı ve Sumatra gergedanı. Hepsi Endonezya'daki Ujung Kulon Ulusal Parkı'nda bulunan 60 Cava gergedanı kaldı ve soyu tükenmeye en yakın türdür. Siyah gergedan popülasyonu ise yaklaşık 5.500 kadar ve o da hızla yok oluyor.
Orangutan
Orangutanlar yalnızca Güneydoğu Asya'daki Borneo ve Sumatra adalarının yağmur ormanlarında yaşarlar. Orangutan popülasyonları keskin düşüş yaşıyor. Nedeni ise biziz.
Bir yüzyıl önce dünyada toplam 230.000 orangutan vardı ancak orangutanın değişen coğrafi aralığına göre şu anda yaklaşık 105.000 Borneo ve 14.000 Sumatra orangutanı kaldı.
Orangutanlar öncelikle palmiye yağı için insan kaynaklı ormansızlaştırmadan doğan habitat kaybı tehdidi altında. Soyları bu yüzden tükeniyor. Bu son derece zeki hayvanlar her on yılda %20 oranında yok olmaktadır.
Goril
Her ikisi de iki alt türe sahip olan doğu gorili ve batı gorili olmak üzere iki goril türü var. Dört goril türünden ikisi IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi'nde Kritik Tehlike Altında. Tehlike altında olmayan tek tür doğu gorilinin alt türü olan dağ gorilidir.
Kamerun-Nijerya sınırındaki vahşi doğada sadece 200-300 civarında yetişkin Cross River gorili kaldı ve her on yılda %51 oranında yok oluyorlar. Diğer yandan doğu gorili her on yılda %24 oranında yok oluyor.
Nesli tükenmekte olan pek çok hayvan gibi, bu hayvanların da azalması çoğunlukla kaçak avlanma, habitat kaybı, hastalık ve insan çatışmalarından gelir.
Gorillerde dişiler sadece dört ila altı yılda bir doğum yaptığından düşük üreme oranına sahipler ve toparlanmaları yavaştır. Bir dişi hayatı boyunca üç ya da dört kez ürer. Goril bu yüzden soyu tükenmekte olan hayvanlar arasında.
Saola
Genellikle Asya tek boynuzlu atı olarak adlandırılan saola, dünyadaki en nadir memelilerden biri ve bu nedenle dünyada soyu tükenmekte olan hayvanlar arasında. Yok olma hızı on yılda %80'dir.
İlk olarak 1992 yılında Vietnam'daki Annamite Sıradağları'nda keşfedildiler ve nadiren görülürler. Kesin nüfus sayılarını belirleyen resmi bir araştırma yok ancak IUCN toplam Saola sayısının en iyi ihtimalle 750 kadar olduğunu ancak gerçekte çok daha az olabileceğini bildiriyor. 2050'ye dek başka saola kalmayabilir.
Körfez Muturu
İspanyolca "küçük inek" anlamına gelen vaquita, Meksika yunusu ve körfez muturu olarak da bilinir. Dünya'nın hem en küçük hem de nesli en çok tehlike altında olan deniz memelisi ve 1996 yılından bu yana kritik tehlike altında. Yoğun koruma çabalarına rağmen sadece 10 tane kalmış durumda.
En büyük tehdit, büyük bir balık olan totoaba'nın yüzme kesesi nedeniyle yasadışı avlanmasıdır. Körfez muturu yanlışlıkla totoaba için kurulan galsama ağlarına takılıyor ve yüzeye çıkarak nefes alamayarak boğuluyor.
Koruma çabaları ile 2016'da körfez muturu habitatında galsama ağları yasaklandı ancak yasadışı balıkçılık devam ediyor ve tehdit sürüyor. Çünkü cezalar uygulanmıyor. Yine koruma altındaki bir tür olan totoaba'ya olan talebi azaltmak için de çalışıyorlar. Vaquita nesli tükenmekte olan hayvanlar listesinde ancak büyük olasılıkla yakında yok olacak. Sayıları her on yılda %76 oranında azaldı.
Sumatra Kaplanı
Tüm büyük kediler arasında nesli tükenmeye en yakın olanı kaplanlardır. Doğada 3.900'den az sayıda kaplan kaldı ve yaşam alanlarının yalnızca %4'ünde varlıklarını sürdürüyorlar ve sayıları her on yılda %19 azalıyor. Özellikle Sumatra kaplanı savunmasız durumda. Bugün sayılarının 400'den az olduğu tahmin edilen bu türün ormansızlaşmanın hızlanması ve kaçak avcılığın yaygınlaşması nedeniyle Cava ve Bali'deki kaplanlar gibi soyu tükeniyor.
Türleri korumaya yönelik çabalar var ancak Sumatra'da ve Asya'nın diğer bölgelerinde kaplan parçaları ve ürünleri için büyük bir pazar bulunmaktadır. Sumatra kaplanı bu yüzden soyu tükenen hayvanlardan biri.
Yangtze Yüzgeçsiz Musuru
Yüzgeçsiz musur Çin'deki Yangtze Nehri'nde yaşıyor ve Dünya'da soyu tükenen hayvanlardan biri. Sayıları her on yılda %33 oranında azalıyor.
Ne yazık ki balıkçılığa karşı savunmasızlar; balıkçılar tarafından doğrudan hedef alınmasalar da, türün büyük kısmı yanlışlıkla oltalara dolanarak ölmektedir.
Yaşadıkları sular balıkçılar ve su yolunda dolaşan insanlar bakımından yoğundur, bu nedenle tekneler ve gemiler tarafından yaralanıp ölürler. Ayrıca, sularında yüksek düzeyde zehirli kirleticiler var. Yangtze'de 1.000 ila 1.800 arasında yüzgeçsiz musur yaşıyor.
Kaplumbağa
İki deniz kaplumbağası türü kritik tehlike altında: Şahin gagalı kaplumbağa ve Gündüz yuvalayan deniz kaplumbağası. Deri sırtlı deniz kaplumbağası ise savunmasız olarak sınıflandırılıyor ancak popülasyonu azalmakta ve bazı alt popülasyonlar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Avcılık, deniz kaplumbağalarına yönelik en büyük tehditlerden biri; kaçak avcılar yumurtalarını, kabuklarını, etlerini ve derilerini hedef alıyor. Kaplumbağalar ayrıca habitat kaybı, hedef dışı avlanma ve kirliliğin yanı sıra iklim değişikliği nedeniyle risk altında.
Kum sıcaklığı, yumurtadan çıkan yavruların cinsiyetini belirler; yumurtalar daha sıcak havalarda dişiye dönüşür. Bu da küçük sıcaklık değişikliğinin bile popülasyonda cinsiyet oranını bozduğu anlamına geliyor.
Son tahminler vahşi doğada 6,5 milyon deniz kaplumbağası kaldığını gösterir. Şahin gagalı kaplumbağa için nüfus tahminleri 83.000 ancak dünya çapında muhtemelen 57.000 birey kaldı. Gündüz yuvalayan deniz kaplumbağası ve Yassı sırtlı deniz kaplumbağası çok dar bir yaşam alanına sahip ve her türden 10.000 kadar kaldı. Kaplumbağa bu yüzden bugün nesli tükenen hayvanlardan biridir.
Fil
Şaşırtıcı olabilir ancak filler soyu tükenen hayvanlar arasında. Başta Güney Afrika olmak üzere bazı Afrika fillerinin sayısı artarken, başta Orta Afrika ve Doğu Afrika'nın bazı bölgelerindeki fillerin sayıları düşüyor. Tüm Afrika'da 415.000 fil var ancak popülasyonları çok hızlı azalıyor ve fil artık genel olarak savunmasız bir tür. Afrika orman fili, Batı Afrika ve Kongo Havzası'ndaki nemli ormanlara özgüdür, türler her on yılda %47 oranında azalır.
Yine Asya fillerinin sayısı son üç nesilde %50 oranında azaldı. Vahşi doğada sadece 40.000-50.000 adet kalan Asya fili tehlike altında olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, en fazla risk altında olan tür yaklaşık 2.400-2.800 adet kalan Sumatra fili. Her on yılda bir %19 oranında yok oluyor.
